هنر جاجیم بافی

جاجیم بافی در ایران

جاجیم بافی یکی از زیباترین صنایع دستی ایران محسوب می شود که قدمت زیادی دارد. این صنعت در میان مردم روستا و عشایر از همان زمان های گذشته رواج داشته و از آن به  عنوان زیرانداز و روپوش و … استفاده می کردند. جاجیم، نوعی قالی در رنگ  ها و اشکال گوناگونی است و از پشم تهیه می  شود. نقوش به کار رفته روی آن معمولاً به شکل راه راه و لوزی است که از رنگ های جذابی برخوردار است. امروزه مردم شهری نیز با علاقه داشتن به صنایع دستی زیبای ایران در خانه  های خود از جاجیم گاهی برای تزئین و گاهی نیز برای مصارف خود استفاده می  کنند.

جاجیم بافی چیست

جاجیم، کاربردهای بسیاری دارد و از آن به  عنوان (زیرانداز، پلاس، رختخواب، فرش) استفاده می گردد. همچنین مردم عشایر در هنگام کوچ و برای بسته بندی اسباب خود از جاجیم برای پوشاندن لوازم به کار می  گیرند. یکی از ویژگی  های منحصر به  فرد آن نوع بافتی است که در تهیه جاجیم به کار می رود، به همین دلیل به آن جاجیم بافت نیز می‌گویند و برای بافت آن به دستگاه های جاجیم نیاز است. نگاره ای از قرن هشتم برجای مانده که در آن جاجیم با نوارهای مورب دیده می شود اما هنوز نیز اطلاعات کافی از قدمت آن در دسترس نیست. در کشور ما از این وسیله بیشتر بر روی کرسی و رختخواب استفاده می کنند.

ابزار مورد نیاز جاجیم بافی

مواد اولیه ای که برای جاجیم بافی مورد استفاده قرار می گیرد شامل پشم  های تهیه شده از الوان است که برای تاروپود استفاده می شود. این روش به دو صورت انجام می‌گیرد. روش بومی آن به دست روستاییان بافته شده و روش دیگر د کارخانه های نساجی و با استفاده از دستگاه های جاجیم انجام می گیرد. برای بافت پود جاجیم نیز از نخ  های پنبه ای و به رنگ های زیبا به کار می رود. هنر جاجیم بافی نیز همانند سایر هنرهای صنایع دستی نیاز به برخی از تجهیزات و لوازم مورد نیاز دارد که شامل موارد زیر می باشد:

• ماسوره : جنس چوبی و یا پلاستیکی دارد که برای پیچیده شدن نخ  های پود بر روی آن مورد استفاده قرار می گیرد.
• کوجی : در چله کشی، به وسیله نخ  های تابیده شده بر چوبی که انتهای آن به زمین فرو رفته، گره خاصی ایجاد گشته و جدا نمودن تارهای زیر و رو و کنترل عرض جاجیم، بر عهده آن است.
• سه پایه چوبی : برای ثابت نگه  داشتن کوجی از سه  پایه چوبی استفاده می کنند که با کمک از طناب کوجی را نگه  می دارد.
• نورد : این وسیله در جاجیم بافی که در کنار دست هنرمند قرار دارد؛ برای پیچیدن پارچه های بافته شده به دور آن مورد استفاده قرار می گیرد.

تعداد پودهایی که در سایر صنایع دستی به کار می  رود متعدد و گوناگون است اما در جاجیم بافی به این منظور که تارها نقش و نگار را می سازند محدود می باشد.نقش و نگارهایی که بر روی این اثر زیبا طراحی می گردد، نقش ابری، اشکی و گلی بوده و بیش تر نیز رنگ  هایی همچون نارنجی، زرد، سیاه، سبز، آبی، سفید، سرمه‌ای و کرم به کار می روند که ترکیب این رنگ ها در کنار هم نقوش فوق العاده زیبایی را به وجود می آورند.

تفاوت جاجیم و گلیم

جاجیم بافی و گلیم هر دو از صنایع دستی ایران می باشند که گاهی اوقات افراد نمی توانند آن ها را از هم تشخیص داده و دچار اشتباه می  شوند. درست است که جاجیم و گلیم تا حدودی شبیه هم هستند اما زمانی که این دو صنایع را در کنار هم قرار بدهید، قطعاً متوجه برخی تفاوت ها در آن ها خواهید شد. کشور ما از دیرباز در تولید فرش های دستباف حرف اول را می زند و هنر قالی بافی و گلیم بافی یکی از صنایع مهم و منبع درآمد مردمان در شهرهای روستایی می باشد. تفاوت هایی که میان این دو هنر زیبا وجود دارد شامل موارد زیر است:

1. تعداد تارهایی که در جاجیم استفاده می گردد بیش تر و ظریف تر از گلیم بوده و از نخ  های پنبه  ای رنگارنگ و زیبا تهیه می شود.
2. در هنگام بافت جاجیم از چندین نوار به‌صورت قطعه  قطعه استفاده می شود، در صورتی‌که در گلیم به ‌طور کلی بافته می  شود؛ بنابراین این دو صنعت از نظر بافت باهم تفاوت دارند.
3. معمولاً گلیم از جاجیم، ضخیم ‌تر است و مواد اولیه هر دو نیز از لحاظ جنس با هم تفاوت دارند که با یک -بار مشاهده کردن قطعاً می توان متوجه این تفاوت ها شد.

انواع جاجیم

هر منطقه ای متناسب با آداب و رسوم خود به جاجیم بافی در انواع اندازه و طرح  های مختلف می پردازد که هر کدام نیز نقش  های زیبا و رنگارنگی دارند. برای آشنایی بیش تر با این صنعت با ما همراه باشید.

1. جاجیم چهار کوچی : یکی از رایج‌ترین و معروف ترین دستبافت ها که از نقش و طرح گوناگونی برخوردار می باشد، جاجیم چهار کوچی یا ساده است. طرح  هایی که بر روی آن نقش می ‌بندد شامل گل‌ جاجیم، کنگره جاجیم، راه‌ راه، چهارخانه یا شطرنجی است که رنگ های زیبایی نیز دارند.
2. جاجیم شش درمه : یک نوع سبک خاص و زیبا در میان جاجیم  ها وجود دارد که قشقایی  ها به آن شش درمه می  گویند و بیش تر نیز از رنگ  هایی همچون سرمه‌ای و سفید با حاشیه  های مشکی در آن به کار می-رود. این نوع دستباف از همه ضخیم تر بوده و در هنگام بافت آن دو تار و یک پود استفاده می شود.
3. جاجیم‌های سوزنی رند : نوع دیگر این دستبافت ها که به جاجیم‌های سوزنی رند معروف است، از نقش و نگارهای گلیم معمولاً در آن به کار گرفته شده و تاروپودهای آن از پشم و کرک است. در این نوع جاجیم بافی طرح هایی مانند طاووس، گلبرگ و ترمه گل استفاده گرفته و بسیار چشم نواز هستند.

خرید جاجیم

صنایع دستی بومی یک جامعه بخشی از فرهنگ و آداب و رسوم یک ملل می باشد و در صنعت گردشگری نیز کاربرده های فراوانی دارد. کشور ما ایران با قدمت چندین هزار ساله خود جزو کشورهایی است که از تاریخچه باشکوه و ملل  های متنوعی تشکیل شده و هر شهر نیز صنایع دستی به خصوصی برای خود دارد. یکی از هنرهای مردم روستا و عشایر کشورمان هنر جاجیم بافی بوده که جزو اصلی ترین صنایع دستی در کشور ایران و ترکیه محسوب می گردد.جاجیم از پارچه های ضخیم و کم عرض و تار و پودهای سنگین تولید گشته و طرح  هایی که در هنگام بافت جاجیم نقش می  بندد، اکثر طرح  های هندسی و ستاره ‌دار و راه  راه می باشد.

با توجه به آثار به دست آمده می توان این ادعا را داشت که هنر جاجیم بافی از 6500 سال پیش از میلاد مسیح رواج داشته است. جاجیم بافی از گذشته تا به امروز کاربردهای فراوانی داشته و بیش تر نیز به دلیل خاصیت گرم کنندگی که دارد، در مناطق سردسیر استفاده فراوانی می شود. مردان عشایر به ‌عنوان تن‌پوش از جاجیم استفاده کرده و در تزئینات خانه نیز  به عنوان پارچه سنتی به کار گرفته می شود.ما در این مقاله سعی داشتیم شما را با یکی دیگر از صنایع دستی کشورمان ایران آشنا کنیم تا قدمت فرهنگ غنی کشور را بیش تر درک کنید.