صنایع دستی اراک و سوغات ارزشمند استان مرکزی سال ۱۴۰۴

معرفی صنایع دستی اراک

صنایع دستی اراک هنر مردمانی است که در استان مرکزی ایران زندگی می‌کنند. صنایع دستی اراک و استان مرکزی به طور طبیعی تحت تأثیر اقلیم گرم و خشک مرکز ایران قرار دارد.

بازار صنایع دستی اراک مملو از اجناسی است که حاصل هنر، سخت‌کوشی و صبر مردمان کویر نشین است. اگر نمی‌دانید صنایع دستی اراک چیست؟ یا اراک به چه چیزی معروف است؟ با ما همراه باشید.

ما در این مطلب ضمن معرفی صنایع دستی اراک در مورد سوغات اراک نیز اطلاعاتی ارائه می‌کنیم این محصولات گزینه های خوبی برای هدایای تبلیغاتی اراک می باشد.

علاوه بر آن در مورد موزه صنایع دستی اراک و بهترین فروشگاه صنایع دستی در اراک نکاتی را بیان می‌کنیم. امیدواریم معرفی محصولات برای علاقه مندان به این حوزه مفید باشد.

صنایع دستی اراک

اراک به چه چیزی معروف است؟

شهر اراک بیش از هرچیز به عنوان یکی از قطب‌های اقتصادی ایران شهرت دارد. بسیاری از صنایع بزرگ کشور در این شهر فعالیت دارند. از سوی دیگر معماری خاص و طراحی شهر به صورت منظم و هندسی دیگر عامل شهرت این شهر است.

اما برخی سوغات اراک هم عامل محبوبیت و شهرت این شهر هستند. در میان محصولات طبیعی این شهر به خاطر گردو و انگور مرغوب خود شهرت دارد.

به جز آن نان فطیر اراک و شیرینی جوزغند هم سوغات محبوب این شهر هستند. اما در میان صنایع دستی شهر بیش از همه قالی ساروق و گیوه سنجان شهرت دارند.

صنایع دستی اراک چیست؟

صنایع دستی اراک مجموعه متنوعی از هنرهای سنتی ایرانی است که از دیرباز در استان مرکزی رواج داشته است. هنرهای سنتی و صنایع دستی هر منطقه به تناسب اقلیم و مواد اولیه موجود در آن منطقه شکل می‌گیرد.

بافته‌های داری
در صدر فهرست صنایع دستی اراک دست بافته‌هایی است که حاصل هنر زنان منطقه است. فرش ساروق اراک معروف‌ترین دست‌بافته این مردم است که شهرت جهانی دارد.

بافته‌های داری در تمام مناطق روستایی ایران تولید می‌شود اما در بسیاری مناطق محصول خاص و منحصر به فرد نیز وجود دارد. بافته‌های هر منطقه به خاطر سبک بافت یا نقوش متفاوت محصولی خاص و منحصر به فرد به شمار می‌روند.

فرش ساروق اراک نیز یکی از این محصولات خاص محلی است. این محصول در ابتدا در روستای ساروق در نزدیکی اراک تولید می‌شد. کیفیت و جلوه این فرش به حدی بود که شرکت‌های خارجی برای خرید و سفارش فرش‌های اختصاصی در شهر اراک نمایندگی داشتند.

قالی ساروق به خاطر بافت ظریف نقوش سنتی، سبک خاص بافت و استفاده از رنگهای طبیعی شهرت داشت. تفاوت این نوع قالی با قالی سایر مناطق به حدی است که نمونه‌های قدیمی آن نیز هنوز با قیمت بالایی معامله می‌شود.

امروزه فرش دستباف ساروق در چندین روستا تولید می‌شود. به جز قالی بافی، گلیم بافی و جاجیم بافی نیز در روستاهای اراک انجام می‌شود.

صنایع دستی اراک

رودوزی سنتی
در میان صنایع دستی اراک سبک خاصی از رودوزی سنتی نیز وجود دارد. این هنر که تفرشی دوزی نام دارد مشابه درویشی دوزی در سایر نقاط ایران است.

زنان این منطقه برای تزئین لوازم پارچه‌ای خود از قبیل جانماز، سجاده، کوسن، روبالشی، روتختی و لباس از این هنر استفاده می‌کنند. آنها طرح خاصی را بر روی کاغذ کشیده و بر روی پارچه بخیه می‌زنند.

سپس با نخ‌های رنگارنگ روی نقوش را می‌دوزند. در پایان کار کاغذ جدا شده و نقوش به روی پارچه منتقل می‌شود. ویژگی مهم این هنر استفاده از دوخت ساده برای ایجاد نقوش است. به عبارت دیگر حتی در نقوش پرکار این هنر از دوخت‌های پیچیده خبری نیست.

امروزه از این هنر برای انجام تزئینات بر روی انواع لباس، روسری، کیف و زیورآلات نیز استفاده می‌شود. در میان شهرهای استان مرکزی شهر تفرش به عنوان خاستگاه اصلی تفرشی دوزی به ثبت رسیده است.

پاپوش سنتی
یکی از صنایع دستی اراک پاپوش سنتی یا همان گیوه است. گیوه سنجان اراک یکی از بهترین گیوه‌های ایران محسوب می‌شود. گیوه سنجان به عنوان یکی از میراث معنوی کشور به ثبت رسیده است.

صنایع دستی استان مرکزی

سنجان نام روستایی در نزدیکی اراک است که به خاطر باغهای گردو و گیوه مرغوب شهرت دارد. این پاپوش اصیل ایرانی چون با الیاف طبیعی بافته می‌شود بسیار راحت است و مشکل عرق کردن پا در آن وجود ندارد.

برای تولید این محصول از نخ‌های قالی بافی و ضایعات چرم استفاده می‌شود. در برخی روستاها تولید گیوه با همکاری مردان و زنان انجام می‌شود. زنان بافت رویه گیوه و مردان آماده‌سازی کفی آن را برعهده دارند.

آثار چوبی
مصنوعات چوبی نیز از جمله صنایع دستی ایران هستند که در نقاط مختلف ایران تولید می‌شوند. انواع هنرهای مرتبط با کار روی چوب در میان صنایع دستی اراک نیز وجود دارد.

بخشی از این فنون مانند مشبک کاری و گره چینی در ساخت لوازم مورد نیاز برای خانه‌های اصیل ایرانی مانند پنجره‌های ارسی کاربرد دارند. بخشی دیگر از قبیل پیکر تراشی، خراطی، معرق و منبت کاری در ساخت لوازم گوناگون کارایی دارند.

انواع ظروف و وسایل کاربردی و دکوری و سازهای سنتی با استفاده از این فنون تولید می‌شوند.

صنایع دستی اراک

آثار فلزی
در میان صنایع دستی اراک مصنوعات فلزی نیز از تنوع بسیار خوبی برخوردارند. در گذشته هنرهای مختلفی از قبیل مسگری، چلنگری، قلمزنی، سفید گری، ملیله بافی و مشبک فلزی در این منطقه رواج داشت.

امروزه برخی از این مهارت‌ها منسوخ شده اما برخی از آنها از قبیل مسگری و قلمزنی هنوز در بازار اراک انجام می‌شود. مسگری و تولید ظروف مسی با توجه به اقبال دوباره مردم به ظروف مسی در سالهای اخیر رونق یافته است.

اراک مرکز مسگری چکشی در ایران است. اثر چکش بر روی ظروف مسی نشانه دست‌ساز بودن یک ظرف است. به خاطر شیوه چکش‌کاری، ظروف مسی چکشی از ضخامت بیشتری برخوردارند و قیمت بالاتری نیز دارند.

سرای مسگرها در بازار اراک با نام سرای وکیل نیز شناخته می‌شود. ظروف قلمزنی شده نیز به عنوان آثار نفیس در بازار اراک عرضه می‌شوند.

صنایع دستی در اراک

سفالگری
در فهرست صنایع دستی اراک سفالگری نیز دیده می‌شود. در روستاهای استان مرکزی خاک مناسب برای سفالگری به وفور یافت می‌شود. به همین دلیل مردم روستا به سادگی می‌توانند به تولید ظروف سفالی دست‌ساز بپردازند.

کتابت و نگارگری
در میان آثار هنری موجود در فهرست صنایع دستی اراک هنرهای مربوط به نگارگری و کتابت نیز دیده می‌شود. خوشنویسی، کتیبه نویسی، طراحی سنتی، نقاشی ایرانی، گل و مرغ، تذهیب و تشعیر از جمله هنرهایی این که مردم استان مرکزی در آن تبحر دارند.

تراش سنگ
تراش سنگهای قیمتی یکی از ارزشمندترین صنایع دستی ایران است. این هنر در بسیاری از شهرهای ایران رواج داشته است. در گذشته هنرمندان این رشته بیشتر به تراش سنگهای قیمتی مشغول بودند اما امروزه تراش سنگهای نیمه قیمتی نیز رواج دارد.

مُروار بافی
در میان صنایع دستی اراک نوعی از حصیر بافی نیز وجود دارد. مروار بافی یا ترکه بافی نوعی حصیر بافی است که بر اساس گیاهان موجود در این منطقه نامگذاری شده است.

مروار نوعی گیاه خودرو است که در کنار جوی‌های آب می‌روید. البته نوعی از آن را نیز کشاورزان در زمین خود می‌کارند. فصل برداشت این گیاه پیش از شروع زمستان در آذر ماه است.

آماده‌سازی مراورها یا ترکه‌ها در چندین مرحله صورت می‌گیرد. در مرحله اول لازم است مروارها حدود ۷ تا ۱۲ ساعت جوشانده و پخته شوند. این عمل باعث می‌شود پوست آنها به سادگی جدا شود.

نکته مهم این است که سبد بافی با ترکه یا همان مرواربافی با ترکه‌های خیس انجام می‌شود. بنابراین بلافاصله بعد از جداسازی پوست مروار بافت سبد آغاز می‌شود.

پس از بافت سبد آن را در معرض هوای آزاد و آفتاب قرار می‌دهند تا کاملاً خشک شود. برای محافظت بهتر از یک لایه چسب چوب رقیق و روغن جلا بر روی سبد استفاده می‌شود.

محصولات مرواربافی تنوع بسیار زیادی دارند. از سبدهای کوچک و تزئینی گرفته تا لوازم کاربردی از قبیل صندلی و گهواره را می‌توان در این حرفه ساخت. روستائیان از این مهارت برای ساخت ابزار مورد نیاز خود در کشاورزی مانند سبدهای بزرگ نیز استفاده می‌کنند.

صنایع دستی اراک

میناکاری
آثار میناکاری نیز در فهرست صنایع دستی اراک استان مرکزی وجود دارد. میناکاری اراک یکی از هنرهای سنتی است که مردم این استان برای تزئین ظروف مسی خود استفاده می‌کردند.

البته امروزه میناکاری روی سفال نیز رایج شده است. میناکاری روی سفال بسیار ساده‌تر از میناکاری روی مس است و محصولات آن نیز قیمت کمتری دارند.

میناکاری روی سفال با لعاب سرد و بدون نیاز به کوره نیز قابل انجام است. اما میناکاری روی مس مراحل تخصصی و دشواری دارد و محصول نهایی نیز ارزش هنری و مادی فراوانی دارد.

با توجه به تخصص مردم اراک در دو حوزه مسگری و نقاشی سنتی رواج میناکاری روی مس در این شهر دور از انتظار نبوده است.

موزه صنایع دستی اراک

موزه صنایع دستی اراک در یکی از بناهای تاریخی این شهر برپا شده است. این موزه در قلعه حاج وکیل اراک راه‌اندازی شده است که قدمت آن به دوران قاجار باز می‌گردد.

قلعه حاج وکیل با نام عمارت کلاه فرنگی اراک نیز شناخته می‌شود. در این موزه نمونه‌های اصیل از هنرهای سنتی و صنایع دستی استان مرکزی به نمایش گذاشته شده است.

آثار این موزه در بخش‌های سفال و سرامیک، منبت و معرق، فرش و گلیم، فلزکاری و نقاشی و نگارگری طبقه‌بندی شده است.

آدرس موزه صنایع دستی اراک: بلوار دانشجو، ابتدای خیابان هاشمی نژاد

بازار صنایع دستی اراک

در شهر اراک دو بازار دائمی صنایع دستی اراک وجود دارد که عبارتند از:

سرای مهر
سرای مهر یکی از سراهای بازار سرپوشیده اراک است. این بخش از بازار در اوایل دهه ۸۰ بازسازی شده و بخشی از آن به بازار صنایع دستی تبدیل شده است.

سرای مهر در سه طبقه ساخته شده و غرفه‌های صنایع دستی در طبقه اول این مجموعه قرار دارند. سرای مهر در گذر لوطی هاشم یا کوچه افتخار بازار اراک قرار دارد. این مجموعه هم از داخل بازار و هم از خیابان محسنی قابل دسترسی است.

خانه صنایع دستی اراک

خانه صنایع دستی اراک در یکی از خانه‌های تاریخی این شهر به نام خانه قنبری برپا شده است. این مجموعه یک کارگاه و فروشگاه صنایع دستی در اراک است که توسط سازمان میراث فرهنگی اداره می‌شود.

فروشگاه صنایع دستی اراک

برای خرید صنایع دستی اراک حضور در بازار سنتی اراک بهترین گزینه است. زیرا در حین بازدید از یکی از زیباترین بازارهای سرپوشیده ایران می‌توانید سوغات دلخواه خود را انتخاب کنید. شما می توانید کالای ایرانی را به عنوان هدیه و کادو ارزشمندی در نظر بگیرید.

البته در سایر نقاط شهر اراک نیز فروشگاه صنایع دستی وجود دارد. اما این روزها برای خرید سوغات شهرهای مختلف سفر به آن شهرها ضروری نیست.

با جستجو در فضای اینترنت به راحتی می‌توانید با هنرمندان شهرهای مختلف یا فروشگاه‌های صنایع دستی ارتباط برقرار کنید. البته خرید برخی سوغات اراک از جمله قالی ساروق یا گیوه سنجان بسیار ساده‌تر است.

این اجناس به خاطر شهرت و محبوبیتی که دارند در بسیاری از فروشگاه‌های صنایع دستی به فروش می‌رسند. اما اگر به دنبال خرید محصولی خاص یا سفارشی هستید بهتر است از طریق صفحات شخصی هنرمندان هر رشته برای خرید اقدام کنید.

منبع : بازار مینا  BazareMina.ir