صنایع دستی بیرجند و دست سازهای خراسان جنوبی

صنایع دستی خراسان جنوبی

صنایع دستی بیرجند خراسان جنوبی یکی از افتخارات این استان محسوب می شود چرا که توانسته به خوبی با خلاقیت و ذوق هنرمندان، تاریخ و فرهنگ و تمدن مردم این منطقه را به تصویر بکشد. از شهرهای شناخته شده و بسیار معروف استان خراسان جنوبی که صنایع دستی متنوعی هم دارد، بیرجند است.

صنایع دستی مشهد و دیگر شهرهای استان های خراسان شمالی و جنوبی از بهترین دست سازهای ایرانی بشمار می روند. صنایع دستی این شهر و این خطه از سرزمین ما نیز یقینا نام و نشان و رگه هایی از فرهنگ و تاریخ و تمدن آن دارد. یکی از مزایای صنایع دستی بیرجند این است که علاوه بر تنوع بالا همگی شناخته شده هستند و تا حد قابل قبولی نیز جنبه مصرفی دارند.

صنایع دستی بیرجند

به همین دلیل منبع درآمد خوبی برای مردمان هنرمند این شهر به حساب می آید. با این حال شهر بیرجند هم نیازمند توجه بیشتری از سوی مسئولان برای حفظ و البته رونق هر چه بیشتر صنایع دستی است تا هم از فراموش شدن آن جلوگیری شود و هم با ابزارهای جدید بتوانند به سلیقه نسل امروز نزدیکتر گردند.

در ادامه طبق روال همیشه که صنایع دستی شهرهای مختلف و مهم کشورمان را بررسی می کنیم به سراغ بیرجند آمده ایم تا در مورد صنایع دستی بیرجند صحبت کنیم و به معرفی آنها بپردازیم.

لیست صنایع دستی بیرجند

بی شک با خواندن نام صنایع دستی خراسان جنوبی شهر بیرجند به یاد صنایع دستی شهرهای دیگری نیز خواهید افتاد که در این زمینه هنرمندان فعال و صاحب نامی دارد.

با این حال ویژگی خاص صنایع دستی یعنی همان دخیل کردن ویژگی های قومی و منطقه ای برای تولیدات منحصربفرد باعث شده تا صنایع دستی شهر بیرجند نیز از این قاعده مستنثی نباشد.
در این مطلب تلاش کرده ایم تا با تحقیق درباره صنایع دستی بیرجند و نکات متمایز آن با صنایع دستی مشابه سایر شهرهای کشورمان شما را بیشتر با این تولیدات دستی زیبا و بی نظیر آشنا کنیم:

صنایع دستی بیرجند

• قالی بافی
  اولین مورد برای معرفی صنایع دستی بیرجند، قالی بافی است که بافته های داری پشمی و پرز بلند آن معروف است. طبق بررسی های انجام شده از حدود 10 قرن پیش تاکنون قالی بافی در بیرجند رواج داشته است که از افتخارات این خطه به شمار می رود.

ویژگی دیگر متمایز کننده قالی بافی صنایع بیرجند، نوع بافت آن است که ترکیبی از سبک های ترکی و فارسی است. از طرفی در نقشه های قالی شهر بیرجند بیشتر از هر چیزی اشکالی مثل ریزه ماهی به فرم لچک ترنج، کله اسبی، بته جقه، کف ساده و غیره به چشم می خورند. علاوه بر بیرجند، صنایع دستی قالی بافی شهرهای مود و درخش خراسان جنوبی هم شهرت جهانی دارند.

• پلاس بافی
  پلاس اشاره به نوعی زیرانداز قدیمی دارد که برای بافت آن از موی بز استفاده می کنند. امروزه کاربرد پلاس بیشتر شده و بسته به نوع بافت به عنوان خیمه و چادر نیز استفاده می شوند.

بزرگترین مزیت پلاس بافی به عنوان یکی از صنایع دستی در بیرجند، استفاده از مواد کاملا طبیعی است. رنگ پلاس های بیرجندی بیشتر مشکی تا کرم است و هر رنگ به شکل نوارهای باریک بافته می شوند.

کنار هم قرار گرفتن نوارهای بافته شده رنگارنگ باعث شده تا پلاس بافی بیرجند بسیار زیبا و جذاب به نظر برسد. در کنار بیرجند، شهرهای سر بیشه و نهبندان هم در این حوزه سرآمد هستند.

• رودوزی
  یکی دیگر از صنایع دستی شهرستان بیرجند، رودوزی است و همانطور که از اسم آن مشخص است، به طرح های مختلف سنتی که بر روی پارچه می بافند رودوزی می گویند.

رودوزی بیرجند با نخ های ابریشمی و پنبه ای، فلز و سنگ تزیینی است. پارچه های رودوزی ارزش هنری بالایی دارند اما با قیمت بسیار مناسب به فروش می رسند. پارچه های رودوزی شده بیرجند به شکل رومیزی، روتختی و لباس محلی استفاده می شوند.

• حصیربافی
  از دیگر صنایع دستی شهرستان بیرجند، هنر ساخت حصیرهای مختلف است که نه تنها در این شهر بلکه در کل استان خراسان سابقه حصیربافی بسیار طولانی است.

در حصیربافی، از برگ درختان برای تولید محصول یا تزیینات استفاده می کنند که در شهر بیرجند و استان خراسان جنوبی عمدتا از برگ درخت خرما استفاده می کنند.

حصیربافی بیرجند با محصولات بسیار زیبا و کاربردی خود قیمت بسیار مناسبی دارند پس اگر در سفر به این شهر به دنبال سوغاتی و صنایع دستی بیرجند هستید، بافته های حصیری آن را فراموش نکنید. هنرمندان شهرهای طبس و نهبندان نیز دستی بر آتش دارند.

صنایع دستی بیرجند

• صنایع دستی فلزی
  وقتی نام صنایع دستی بیرجند به میان می آید قطعا یکی از گزینه ها صنایع دستی فلزی است. صنایع دستی فلزی یکی از شناخته شده ترین و پرکاربردترین نوع صنایع دستی ایران هستند که مشتمل بر طیف گسترده ای از صنایع دستی می شوند که برخی از آنها منسوخ شده اند.

از جمله صنایع دستی فلزی فعال در شهر بیرجند می توان به چلنگری که همان آهنگری است اشاره کرد. علاوه بر این موارد، صنایع دستی قفل سازی، علامت سازی، چاقو سازی و ساخت افزار فلزی از رونق بالایی برخوردار هستند.

امروزه این نوع صنایع دستی بیرجند توسط گروه های مختلفی از هنرمندان و اساتید انجام می شوند و هر یک به شکل حرفه ای به حوزه کاری خود مشغول هستند.

• صنایع دستی چوبی
  از جمله صنایع دستی اصلی بیرجند، صنایع دستی چوبی است که این حرفه به دلیل پتانسیل های بسیار بالا و امکان ایجاد طرح و نقوش انتزاعی و فی البداهه و نوآرایی در سبک بسته به ذوق و قریحه هم محبوبیت بالایی دارد و هم امکان پیشرفت برای هنرمندان و اساتید آن وجود خوهد داشت.

صنایع دستی بیرجند از نوع چوبی تنوع بسیار خوبی دارند و به همین دلیل هر رده سنی به یکی از آنها علاقه مند است. از جمله صنایع دستی چوبی معروف بیرجند می توان به خراطی، اسپندبافی، ترکه بافی، منبت کاری، معرق چوب، پیکر تراشی و مشبک چوب را نام برد.

از صنایع دستی اصلی بیرجند در بین صنایع دستی چوبی، ترکه بافی است که از ساقه های جوان درخت بید یا درختچه های سافترگ استفاده می کنند.

• پای پوش های سنتی
  درباره صنایع دستی بیرجند، تولید پای پوش های سنتی که از هزاران سال پیش تاکنون رواج داشته اند شنیده اید؟ گیوه بافی و گیوه دوزی از آن دسته هنرهای صنایع دستی پای پوش بافی منسوخ شده و بسیار کم رونقی هستند که امروزه فقط با هدف مصرف مردمان محلی و به شکل سفارشی انجام می شود.

کفش های چرمی یکی دیگر از صنایع دستی بیرجند محسوب می شوند که چرم آنها از روستای چرمه که از توابع شهرستان سرایان است تأمین می گردد و از اسم آن نیز می توان حدس زد.

متأسفانه به دلیل واردات بی رویه کفش های چرمی اروپایی و عدم توجه به پتانسیل های داخلی مخصوصا صنایع دستی بیرجند، چرم بافی و پای پوش های سنتی باعث شده تا رونق گذشته را نداشته باشد.

بد نیست بدانید که برخی از هنرمندان این خطه مثل ابراهیم ذکریا هنوز هم بعد از 30 سال کار در رشته سراجی سنتی و چرمی بافی، به این حرفه مشغول هستند و به تنهایی بار رونق و حفظ آن را بر دوش می کشند.

صنایع دستی بیرجند

• سفالگری
  سفالگری از قدیم الایام در بسیاری از شهرهای کشورمان به عنوان صنایع دستی اصیل ایرانی با قدمتی نزدیک به 8000 سال انجام می شده است که یکی از آنها بیرجند خراسان جنوبی است.

سفالگری در شهر بیرجند خراسان جنوبی به کمک ابزارهایی مثل چرخ سفالگری پایی، تاس آب، بیل، نخ، سه پایه و اکسترودر انجام می شود. از دیگر ویژگی های سفالگری صنایع دستی بیرجند می توان به استفاده از خاک مل و رس و کوره های زمینی با سوخت گازوئیلی اشاره کرد. از طرفی سفالگری بیرجند با لاله جین همدان در تولید محصولاتی که صرفا جنبه کاربردی دارند و بدون لعاب یا با لعاب ابتدایی پوشیده اند متمایز می گردد.

سفالگری به عنوان یکی از صنایع دستی بیرجند به دو شکل مفتولی و چرخ کاری انجام می شود. چنانچه استادکار ماهر قصد داشته باشد ظروفی با ارتفاع بلند و یا تنور بسازد از روش مفتولی یا کویل استفاده خواهد کرد. اما سفالگری به شیوه چرخ کاری برعکس بوده و اکثرا با چرخ های پایی و با تعداد محدود با چرخ های برقی انجام می شود.

از دیگر ویژگی های متمایز کننده سفالگری بیرجند، اضافه کردن شن به خاک مخصوص سفالگری است چون سفالگران این منطقه معتقد هستند هنگامی که شن به مخلوط خاک رس یا مل سفالگری اضافه می کنند، خاکی محکم و با دوام بیشتر و مقاومت بالاتر در برابر گرمای کوره خواهند داشت که بعدا ظروف آن دمای آب درون خود را بهتر حفظ می کند.

از مهمترین محصولات سفالی شهر بیرجند می توان به ضرب و تنبک، لیوان، قلیان، گلدان، تغار، قلک، تنور، کاسه و غیره اشاره کرد. البته لازم به ذکر است که علاوه بر شهر بیرجند، شهرهای خوسف و بشرویه شهرستان فردوس هم به شکل حرفه ای با سفالگری آمیخته شده اند.

• توبافی یا تون بافی
  توبافی یا تون بافی نام محلی و سنتی پارچه بافی سنتی در بیرجند است که بیشتر به فرم حوله بافی و برک بافی است. این محصولات بافتنی عمدتا با نخ پنبه، ابریشم، کرک، کورگی و کودری است و با رنگ های متنوعی همچون ارغوانی، بنفش و سیر تولید می شوند.

بافت این محصولات بسیار ریز است که به آن والا و قنابیز می گویند و عمده کاربرد آن لباس زنانه است. امروزه این دسته از صنایع دستی بیرجند در شهرهای فردوس، خراشاد، خوسف، مود، میغان، سیدال، آسیابان و صرآباد هم انجام می شود.

• گلیم بافی
  گلیم یکی از قدیمی ترین زیراندازهای ایرانی است که نسبت به قالی بافی پروسه راحتتری دارد که شاید یکی از اصلی ترین دلایل ارزانتر بودن گلیم نسبت به قالی باشد.

گلیم بافی هم جزو صنایع دستی بیرجند است و البته یکی از اصلی ترین صنایع دستی ایران که از روی نقش و رنگ آن می توان پی به قومیت و منطقه ای برد که به دست هنرمندان آن بافته شده است.

گلیم ها براساس جنس تا و پود به انواع مختلف تقسیم بندی می شوند و هر یک کاربرد خاص خودش را دارد. برخی گلیم ها از جنس تار و پود پنبه ای با اندازه و لای نخ شبیه به زیلو بافته می شوند.

برخی از گلیم های بیرجند نیز جنس نخ تار آنها پنبه ای و پود آنها پشمی است که به گلیم های پنبه و پشم معروف هستند. گلیم های پشم در پشم نیز منظور همان گلیم هایی هستند که جنس تار و پود آنها پشمی است و مدل های ابریشمی هم که صرفا جنبه تزیینی دارند.

از دیگر ویژگی های گلیم بافی صنایع دستی بیرجند می توان به نقوش خاص آن اشاره کرد که عبارتند از کوهه، بلوچی، کژمار، هفت لیکه، نگار، ماه، دردهن، بوته، کوچ یا دندان بره، حیوانات و پرندگان، کجک و اسب، حلقه و نقوش شطرنجی.

بازار صنایع دستی بیرجند

در طی سالیان گذشته بازارچه صنایع دستی بیرجند در مکان های مختلف شهر میزبان گردشگران داخلی و خارجی و همچنین علاقه مندان به هنر و صنایع دستی بوده است.

از سال 1397 که بازار صنایع دستی بیرجند در خانه تاریخی اعتمادی نیا در دو طبقه دایر شد تاکنون هر ساله مکان رسمی برای صنایع دستی در نظر گرفته شده است. در خرداد ماه 1401 نیز بازارچه صنایع دستی بیرجند در باغ اکبریه گشایش پیدا کرد.

این نمایشگاه با گنجایش 22 غرفه در زمینه های رودوزی سنتی، سنگ های نیمه قیمتی تراش خورده، چرم دوزی، زیورآلات سنتی و قدیمی، جواهردوزی، جاجیم و عروسک بافی و گلدوزی برپا بود.

اما خبر بسیار خوب برای صنایع دستی بیرجند برنامه ریزی برای افتتاح بازار دائمی صنایع دستی در قلعه تاریخی بیرجند است. هدف از این کار استفاده از محبوبیت این قلعه تاریخی است تا گردشگران هم از این مکان دیدن کنند و هم فرصت عرضه و معرفی صنایع دستی فراهم گردد.

خرید صنایع دستی بیرجند

صنایع دستی بیرجند را باید یکی از شناخته شده ترین صنایع دستی ایران دانست چرا که توانسته با کمک دو عنصر خلاقیت و تنوع، محصولاتی متفاوت در هر یک از دسته های مهم ایجاد کند.

برای خرید صنایع دستی شهر بیرجند شما می توانید از غرفه داران نمایشگاه ها و بازارها اقدام کنید که معمولا در ازای خرید محصول، گواهینامه اصالت کالا ارسال نمی گردد.

از طرفی خرید صنایع دستی بیرجند به شکل اینترنتی و آنلاین نیز فراهم شده است. شما می توانید برای خرید آنها همراه با تضمین کیفیت و اصالت از فروشگاه صنایع دستی اصفهان اقدام کنید. این فروشگاه در تمامی روزهای هفته فعال بوده و آماده ارسال سفارشات شما عزیزان است.

قیمت صنایع دستی بیرجند

همانطور که می دانید کارهای هنری و ظریف مخصوصا صنایع دستی هر شهر ارزش هنری و مادی بسیار بالایی دارند که شاید قیمت گذاری بر روی آنها کار چندان درستی نباشد. صنایع دستی از بهترین گزینه ها برای تهیه انواع هدیه و کادو بشمار می رود.

اما به دلیل علاقه زیاد هنرمندان و کسانی که به کارهای هنری صنایع دستی اهمیت زیادی می دهند صنایع دستی بیرجند قیمت گذاری شده اند. شما می توانید صنایع دستی این شهر را با قیمت بسیار مناسب و مقرون به صرفه همراه با گارانتی تضمین اصالت کالا از فروشگاه صنایع دستی اصفهان تحویل بگیرید.

منبع : بازار مینا  BazareMina.ir