صنایع دستی گرگان و سوغات استان گلستان

صنایع دستی گرگان چیست؟

صنایع دستی گرگان مجموعه‌ای رنگارنگ از هنرهای سنتی اقوام مختلفی است که در این شهرستان زندگی می‌کنند. در میان سوغات و صنایع دستی گرگان آثاری از هنرهای بومی اقصی نقاط کشور دیده می‌شود.

زیرا افراد فراوانی از نقاط مختلف کشور به این منطقه مهاجرت کرده‌اند. البته در میان این محصولات، صنایع دستی ترکمن‌ها از جمله لباس سنتی ترکمن و زیورآلات سنتی ترکمن جلوه خاصی دارند.

این پوشاک سنتی که با هنرهای سنتی مانند سوزن دوزی و آئینه دوزی تزئین می‌شوند بسیار تماشایی هستند. در واقع بخش عمده صنایع دستی این منطقه محصولات اقوام ترکمن است.

اما صنایع دستی سایر اقوام نیز در بازار گرگان وجود دارد. مانند سایر مناطق شمال ایران محصولات چوبی و حصیری نیز در این منطقه به فروش می‌رسند. بسیاری شرکت ها برای تهیه انواع هدایای تبلیغاتی در گلستان از صنایع دستی ایرانی بهره می برند.

ما در این مطلب صنایع دستی گرگان را در قالب دو گروه هنرهای بومی و غیر بومی معرفی می‌کنیم و درباره نمایشگاه و فروشگاه صنایع دستی گرگان نیز نکاتی را بیان می‌کنیم.

صنایع دستی گلستان

هنرهای بومی گرگان

بخشی از بهترین صنایع دستی گرگان حاصل هنرهای بومی مردم این منطقه است. از گذشته‌های دور در میان مردم روستاهای این منطقه هنرهای خاصی رواج داشته که مهمترین آنها عبارتند از:

رودوزی سنتی
یکی از صنایع دستی گرگان رودوزی یا دوخت‌های تزئینی روی پارچه است. رودوزی بومی این منطقه سیاه دوزی ترکمن است. سیاه دوزی در واقع همان سوزن دوزی است که به سبک خاص زنان ترکمن انجام می‌شود.

در گذشته از این هنر برای تزئین انواع لباس زنانه، مردانه، بچه‌گانه و پرده استفاده می‌شد. امروزه این هنر فقط برای تزئین لباس زنان ترکمن استفاده می‌شود.

آثار سیاه دوزی در شهرستان علی آباد کتول، روستای شاهکوه و روستای قزاق محله به وفور یافت می‌شود. در هریک از این مناطق نقوش سنتی خاصی برای سوزن دوزی رواج دارد.

زیورآلات سنتی
یکی از زیباترین صنایع دستی گلستان زیورآلات سنتی قوم ترکمن است. زنان ترکمن برای آراستن خود زیورآلات دست‌ساز خاصی استفاده می‌کنند. در اغلب موارد این زیورآلات بخشی از لباس زنان ترکمن محسوب می‌شود.

این زیورآلات با نقوش الهام گرفته شده از طبیعت و نمادهای مفهومی برای زنان ترکمن ساخته می‌شود. زیورآلات سر و پیشانی، زیورآلات موها، بوکائو (روسینه‌ای زنان ترکمن) و بیل قشاق (کمربند زنان ترکمن) رایج‌ترین این زیورآلات هستند.

ساخت این زیورآلات در گذشته با طلا و نقره انجام می‌شد. امروزه این محصولات غالباً با فلزاتی چون برنج و روی و سنگهای تزئینی ساخته می‌شوند.

پوشاک سنتی
پوشاک محلی و سنتی مردم هم از جمله زیباترین صنایع دستی گرگان است. بسیاری از روستاهای گرگان لباس محلی خاص خود را دارند که بسیار تماشایی است. لباس محلی علی آباد کتول و لباس سنتی ترکمن معروف ترین لباس‌های محلی این منطقه است.

اما در سایر روستاها از قبیل زیارت،‌ رامیان، سرکلاته خرابشهر، چوقا، شاهکوه و قزاق محله نیز لباس سنتی وجود دارد. ضمن اینکه برخی محصولات خاص نیز در این مناطق تولید می‌شود.

پوستین سنتی و پاپوش سنتی و عروسک‌های محلی از جمله این محصولات است. کلاه پوست ترکمن (تلپک) و روسری ترکمن از جمله محصولات پرفروش صنایع دستی ترکمن ها است.

صنایع دستی گلستان

نساجی سنتی
یکی از قدیمی ترین صنایع دستی گرگان نساجی یا بافندگی سنتی است. در گذشته اهالی روستاها بر حسب نیاز خود منسوجات متنوعی تولید می‌کردند.

برخی از این محصولات هنوز هم به شیوه خاص خود در این منطقه تولید می‌شود. نواربافی علی آباد کتول، نواربافی و چادر شب بافی و ابریشم بافی زنان ترکمن، جاجیم بافی زیارت و چادر شب بافی و ابریشم بافی رامیان از جمله منسوجات سنتی این منطقه است.

بافته‌های داری
بافت انواع زیرانداز سنتی مانند قالی بافی، گلیم بافی و نمد مالی ترکمن نیز در این منطقه انجام می‌شود. از دیرباز قالی ایل تکه (یکی از طایفه‌های ترکمن) بهترین قالی ترکمن محسوب می‌شد.

اما معروف‌ترین زیرانداز سنتی ترکمن پلاس نام دارد. پلاس نوعی گلیم بدون پرز پشمی است که با نقوش ساده هندسی بافته می‌شود. البته زنان ترکمن از هنر گلیم بافی و قالی بافی برای تولید محصولات متنوعی از قبیل سجاده، خورجین، جل اسب، توبره و … نیز استفاده می‌کنند.

مهمترین ویژگی قالی و گلیم ترکمن ذهنی‌باف بودن آنها است. در واقع زنان ترکمن با الهام از طبیعت و شرایط زندگی خود نقوش ذهنی و ابداعی خود را بر روی انواع گلیم و قالی می‌بافند.

نمدمالی نیز از هنرهای سنتی ترکمن است که در گذشته تنها برای تولید زیرانداز استفاده می‌شد. اما امروزه محصولات دیگری از قبیل پادری یا جانماز نمدی مشتریان بیشتری دارد. امروزه محصولات جدیدی مانند پاف فرش دستبافت و کوسن گلیم دستبافت نیز در میان آثار صنایع دستی عرضه می‌شود.

حصیربافی
حصیر بافی از جمله صنایع دستی شمال ایران است. در گرگان نیز محصولات حصیری یکی از صنایع دستی محبوب به شمار می‌روند. ضمن اینکه نوع خاصی از این هنر با نام کوب بافی نیز در این منطقه احیا شده است. تنوع محصولات حصیری بسیار زیاد است و به عنوان سوغات گرگان انتخاب بسیار مناسبی است.

صنایع دستی گلستان

سایر هنرهای بومی گرگان

برخی از رشته‌های صنایع دستی گرگان این روزها بسیار کمیاب شده و یا به فراموشی سپرده شده است. هنر آبگینه و سفال و سرامیک یکی از این موارد است.

در حال حاضر شیشه گری فوتی و سفالگری به طور محدود در این منطقه انجام می‌شود. مسگری و ساخت سازهای سنتی و زین سازی ترکمن از دیگر صنایع دستی استان گلستان بوده که تقریباً از بین رفته است.

سازهای سنتی ترکمن از ارزشمندترین صنایع دستی ترکمن محسوب می‌شوند. در گذشته ساخت سازهای سنتی یکی از مهارت‌های خاص این قوم بود. امروزه ساخت ساز به صورت بسیار محدود انجام می‌شود. اما هنوز خرید سازهای سنتی دست‌ساز مانند دو تار ترکمن امکان‌پذیر است.

هنرهای غیر بومی گرگان

بخشی از صنایع دستی گرگان توسط مهاجرین مناطق مختلف به این منطقه رسیده است. مهمترین این سوغات گلستان عبارتند از:

صنایع دستی فلزی

ملیله سازی، قلمزنی و ساخت ابزار فلزی از جمله صنایع دستی گرگان است که از دیگر مناطق کشور به این منطقه رسیده است. امروزه هنر ملیله سازی بیشتر برای ساخت زیورآلات طلا و نقره استفاده می‌شود. در زمینه ساخت ابزار فلزی و قلمزنی نیز افراد معدودی فعالیت می‌کنند.

صنایع دستی چوبی

انواع رشته‌های هنری کار بر روی چوب نیز در فهرست صنایع دستی گلستان وجود دارد. معرق، منبت، ساخت احجام چوبی سنتی و پیکرتراشی از جمله هنرهای موجود در این منطقه است.

برخی هنرمندان گرگانی با خلاقیت خود آثار هنری ارزشمندی در زمینه تابلوهای برجسته چوبی یا آثار منبت کاری تولید می‌کنند. تولید ظروف چوبی در گرگان نیز یکی از مشاغل جدید محسوب می‌شود. در این حرفه از مهارت خراطی سنتی و ابزار مدرن برای تولید محصولات متنوع چوبی استفاده می‌شود.

صنایع دستی گلستان

رودوزی سنتی

در فهرست صنایع دستی استان گلستان به جز رودوزی زنان ترکمن روش‌های دوخت متنوع از دیگر مناطق ایران نیز دیده می‌شود.

ممقان دوزی، چهل تکه دوزی، قیطان دوزی، سرمه دوزی، شرابه دوزی، منجوق دوزی، درویش دوزی، آجیده دوزی، چشمه دوزی، پته دوزی، ملیله دوزی، مروارید دوزی، سوزن دوزی سیستان و قلاب دوزی رشت از جمله روشه‌های دوخت تزئینی است که در این منطقه بر روی محصولات پارچه‌ای مختلف انجام می‌شود.

سفالگری

سفالگری از جمله صنایع دستی ایران است که در مناطق مختلف کشور رواج دارد. در گرگان نیز سبک خاصی از سفالگری بومی رواج داشته که امروزه تقریباً منسوخ شده است.

اما محصولات جدید سفال و سرامیک در این منطقه نیز تولید می‌شود. هنرهای خاصی مانند ساخت کاشی معرق و کاشی هفت رنگ از هنرهای غیربومی رایج در این منطقه است. سفال نقش برجسته و سفال زرین فام از محصولات خاص دکوری است که فعالان حوزه صنایع دستی در گلستان آن را احیا کرده‌اند.

صنایع دستی چرمی

سراجی سنتی و تولید محصولات چرمی دست‌سوز از جمله صنایع دستی ایران است که در نقاط مختلف کشور وجود دارد. در گرگان نیز هنرمندان این رشته فعال بوده و محصولات چرمی دست‌ساز متنوعی در فروشگاه‌های صنایع دستی گرگان عرضه می‌شود.

چاپ سنتی

چاپ باتیک یا چاپ کلاغه‌ای از دیگر صنایع دستی این منطقه است که بومی این منطقه نیست. در سالهای اخیر برخی هنرمندان روستایی با تولید محصولات جدید مانند روسری و انجام چاپ باتیک بر روی آن محصول جدیدی را به بازار صنایع دستی در گرگان اضافه کرده‌اند که مورد پسند گردشگران واقع شده است.

صنایع دستی گلستان

بازار صنایع دستی گرگان کجاست؟

اغلب گردشگران این منطقه به خرید سوغات و صنایع دستی گرگان علاقمند هستند. لذا یافتن فروشگاه صنایع دستی گرگان دشوار نیست. در مناطق و بازارهای شهر گرگان فروشگاه صنایع دستی فراوان است.

حتی در پاساژهای جدید گرگان هم معمولاً فروشگاهی برای فروش آثار صنایع دستی وجود دارد. ضمن اینکه به مناسبت‌های مختلف مانند نوروز نمایشگاه صنایع دستی گرگان در اماکن گردشگری محبوب مثل روستای زیارت و جاده نهارخوران گرگان برپا می‌شود.

فروشگاه صنایع دستی گرگان

برای خرید صنایع دستی گرگان آدرس‌های مختلفی وجود دارد. مهمترین مرکز صنایع دستی گرگان فروشگاهی است که در خانه امیر لطیفی گرگان برپا شده است.

این بازار صنایع دستی گرگان دائمی است و همواره برای خرید سوغات گرگان در دسترس است. خانه امیر لطیفی یکی از خانه‌های تاریخی گرگان است که به موزه صنایع دستی گرگان تبدیل شده است.

به جز آن، با جستجو در اینترنت می‌توانید سایت‌های فروش صنایع دستی یا صفحات شخصی هنرمندان را برای خرید انتخاب کنید. امروزه مؤسسات فراوانی با گردآوری محصولات روستایی برای فروش اینترنتی آنها اقدام می‌کنند.

در خرید از یک فروشگاه اینترنتی صنایع دستی معتبر شما بدون نیاز به سفر به مناطق مختلف می‌توانید سوغات شهرهای مختلف ایران را خریداری کنید.

منبع : بازار مینا  BazareMina.ir