سازهای کوبه ای و جایگاه آنها در آلات موسیقی

سازهای کوبه ‌ای در میان آلات موسیقی برای ایجاد صداهای بلند و صداهایی که شبیه به ضربه شنیده می شوند به کار می روند. به انواع ساز کوبه‌ ای، ساز پرکاشن هم گفته می‌ شود. برای نواختن این نوع آلات ‌موسیقی معمولاً با ابزارهای مختلف بر روی یک سطح یا صفحه، ضربه هایی وارد می شود تا بتواند آهنگ یا نت موسیقی را تولید کند. پیشینه تاریخی انواع ساز کوبه ای به قرن ها پیش باز می گردد. در آن دوران، بشر اولیه برای اطلاع ‌رسانی از صدای طبل استفاده می‌ کرد.

طبقه بندی و دسته بندی سازهای کوبه ‌ای نشان می دهد که همه آنها با ابزارهایی شبیه به چوب کوتاه نواخته می شوند. برخی از این سازها هم با استفاده از ضربات دست برای تولید آهنگ یا صدا به کار می روند. متداول ترین و شناخته شده ترین ساز کوبه ای، طبل، دهل و تنبک هستند. سایر سازها شامل دایره زنگی و ابزار ضرب زورخانه هم تقریباً شناخته شده می باشند.انواع سازهای کوبه ‌ای از نظر ابعاد و اندازه، شکل ظاهری و نحوه طراحی بسیار با هم متفاوت هستند. بر خلاف سازهای زهی که تقریباً از نظر شکل ظاهری تا حدودی به هم شباهت دارند، در مورد انواع ساز کوبه ای، این مسئله متفاوت است.

• ساز تمپو یا داربوکا: یکی دیگر از سازهای کوبه ‌ای شباهت زیادی به ساز تنبک دارد و با نام تمپو یا داربوکا شناخته می شود. این ساز در ملت های آفریقایی و کشورهای عربی بسیار متداول است. طراحی سازهای تنبک و تمپو، جزو طراحی های خاص و منحصر به فرد محسوب می شود. سازندگان این نوع سازها تمام تلاش خود را به کار می گیرند تا از بهترین مواد اولیه بتوانند یک ساز کوبه ای مرغوب بسازند. بدنه ساز تمپو از جنس فلز، سفال یا سرامیک است و برای ساخت صفحه بالای آن از پوست بز استفاده می شود. گاهی موارد شاهد آن هستیم که از برخی پوست های مصنوعی از جنس پلاستیک هم برای ساخت صفحه ساز تمپو استفاده می شود. پیشینه تاریخی این دسته از سازهای کوبه ‌ای به حدود هزاران سال پیش از میلاد مسیح باز می گردد. در آن زمان، مردمان مناطق بین النهرین، بابل و منطقه سومر از این سازها در مراسم خود بسیار استفاده می کردند. استفاده از سازهای تمپو و تنبک در موسیقی محلی ایرانی در نواحی جنوب ایران بسیار متداول است. موسیقی بندری، نمونه‌ ای از این موسیقی محلی محسوب می شود.

• ساز کوبه ای کنگا : یکی از جالب‌ترین سازهای کوبه ‌ای با طراحی خاص و تماشایی، ساز کوبه ‌ای کنگا نام دارد. این ساز کوبه ای از نظر شکل ظاهری شبیه به یک استوانه ای بزرگ می باشد که در قسمت پایین، قطر کمتری دارد. وقتی به ساز کوبه ای کنگا نگاه می کنید شبیه بشکه های چوبی قدیمی دیده می شوند. استفاده از این ساز کوبه ‌ای، بیشتر در موسیقی محلی دیده شده است. قبایل آفریقایی از این ساز، بیشتر استفاده می کنند.
• سایر سازهای کوبه ‌ای در ملت ها و قبایل مختلف: آشیکو- اودو- جیمبه- بانگو- تمبورین – پاندیرو- بوران- جان جان- کویی کا- سوردو- رپانی کی- تمبوریم- تیمبال- باتا

همانطور که در قسمت های قبلی هم به آن اشاره کردیم، سازهای کوبه ‌ای نه ‌تنها در موسیقی محلی ایران جایگاه شناخته شده ای دارند، بلکه در تمام کشورهای جهان از قدمت چند هزار ساله برخوردار هستند. متداول ترین ساز کوبه ای که همان طبل است، در موسیقی اقوام مختلف دیده می شود. در موسیقی ایرانی، سه ساز کوبه های شامل دایره زنگی، دف و تنبک به کار می رود. سازهای کوبه ‌ای که در کشورهای غربی متداول هستند با نام ساز پرکاشن، ساز کاخن و ساز درامز شناخته می شوند. برای نواختن این سازها معمولاً ابزارهای شبیه به چوب های کوتاه استفاده می شود که در سبک موسیقی “جاز” و “راک” بسیار رواج دارند. یکی از جدیدترین و البته عجیب ترین سازهای کوبه ‌ای که در چند سال اخیر بسیار متداول شده است با نام “هنگ درام” شناخته می شود.

هنگ درام، نوعی ساز فلزی شبیه به یک سپر جنگی است. شکل ظاهری این ساز کوبه ای، دایره ای شکل بوده که در قسمت بالا و پایین، برآمدگی هایی شبیه به سپر جنگی دارد. با ضربه زدن بر روی این ساز کوبه ‌ای صدایی تولید می ‌شود که شبیه آن را در موسیقی آرامش بخش یوگا دیده ‌اید. از دیگر سازهای کوبه ‌ای جدید برای برگزاری موسیقی ها و کنسرت های بزرگ، سازهایی هستند که به نام “تیمبالس” شناخته می شوند. شکل ظاهری تیمبالس از دو طبل کوچک تشکیل شده است که بر روی یک پایه قرار دارند و با استفاده از ابزارهایی شبیه به چوب طبل بر روی آنها ضربه وارد می شود. جنس این ساز کوبه‌ای از فلز است و صداهای ریز و شفاف تولید می کند.

اگر به موسیقی علاقه دارید و می خواهید یکی از سازهای کوبه ‌ای  را خریداری کنید گزینه های زیادی پیش روی شما قرار دارند. قیمت ساز کوبه ای بر اساس نحوه طراحی آن و عملکردی که در تولید صدا دارد متفاوت است. قیمت یک ساز کوبه ای تقریباً گران است اما در مقایسه با سایر آلات موسیقی پیشرفته نظیر پیانو یا گیتار، قیمت ارزان تری دارد. مهم ترین نکته ای که در خرید سازهای کوبه ‌ای باید به آنها توجه کنید این است که قرار است از این سازها در چه مکانی استفاده کنید. خرید ساز کوبه ای نظیر تومبا یا ساز دارمز و سازهایی که به صورت گروهی نواخته می‌ شوند برای برگزاری کنسرت در فضای باز یا سالن های بسیار بزرگ مناسب است. قطعاً نمی توانید با سازهای کوبه ای بزرگ در منزل تمرین کنید.برای خرید بهترین سازهای کوبه ‌ای پیشنهاد می دهیم از یک استاد یا فرد با تجربه کمک بگیرید. اگر می خواهید آموزش موسیقی را در آموزشگاه دنبال کنید، حتماً قبل از خرید یک ساز مناسب با اساتید موسیقی آموزشگاه مشورت داشته باشید.