صنایع دستی چیست؟

صنایع دستی چیست ؟

شاید این سوال برای شما پیش آمده باشده که صنایع دستی چیست؟ و چگونه می توان از آن برای شکوفایی اقتصاد کشور استفاده نمود. براستی جایگاه صنایع دستی ایرانی در جهان چگونه است و چه بر سر تاریخچه صنایع دستی ایران با تمدنی بسیار کهن آمده. خوشبختانه امروز در دانشگاه ها و مراکز علمی تحقیق صنایع دستی صورت گرفته و در سطح مناسب کیقیتی فروشگاه صنایع دستی آنلاین ایرانی طراحی و پیاده سازی شده است. صنایعی که در هر کشور تولید می شود به طور کلی به 4 دسته متفاوت آن را تقسیم بندی می کنند. این چهار دسته عبارت می باشد از سنگین، دستی، سبک و کوچک که شما می توانید هر یک از آنها را که مایل هستید خریداری کنید. شما پیش از هر چیزی باید در مورد هر یک از آنها اطلاعات بیشتری داشته باشید که آنها عبارت است از :

• سنگین : این نوع از صنایع دستی یکی از مهمترین و اصلی ترین صنایع مادر در هر ملتی به شمار می رود که بیشتر آن را به عنوان زمینه ساز اقتصادی یک کشور به شمار می آورند. ماشین آلات و سرمایه گذاری های بسیاری برای تولید آنها باید به کار گرفته شود که اقتصاد یک کشور هم با تولید آنها افزایش پیدا کند.

از همان زمان که بشر خویشتن را شناخت برای برآوردن نیازهای زندگی روزمره خوش خود را نیاز مند ساخت ابزارهای گوناگون یافت. می توان گفت که که نخستین ابزارهای بشر اولیه که برای شکار و دفاع از خوش از سنگ و چوب و استخوان ساخت آغازی برای دست ساخته های انسان است. استفاده از گل و ساخت ظرف های سفالی نمونه دیگری از دست ساخته های اولیه اسنان بود که با اختراع چرخ سفالگری تحولی شگرف در این صنعت پدید امد و سبب ظهور سفال هایی بسیار زیباتر و با دوام تر گشت. یکجا نشنیی بشر و روی آوردن به زندگی کشاورزی و دامپروری، کشف فلزات و نیازهایی که در راستای آنها برای بشر ایجاد شد، منجر به ساخت بیشترا بزراهاو وسایل دست سا در زندگی انسان ها گشت.

یکجا نشینی و زندگی کشاورزی عاملی مهم برای توسعه و شکل گیری تمدن ها ی بزرگ بود، چرا که انسان می توانست فارغع ازترس گرسنگی از آنچه میکاشت برای روزهای سخت زمستان خویش انبار کند و دیگر تمامی توان وی معطوف به تامین خوراک نمی گشت . همین امر فرصتی را در اختیار انسان ها گذارد تا بتوانند به تربیت خویش پرداخته و دست به کار تولید فرهنگ و هنر و صنعت شوند و بر روی دست ساخته های خویش نقش باورها، افکار و سنت ها ی خویش را بنمایند.پس می توان روستاهای کوچک اولیه را نخستین زادگاه صنایع دستی با جنبه های با جنبه های هنری معرفی کرد. غیر از تامین نیازهای روزمره آنچه بشر را وادار به تولید انواع دست ساخته ها در این جوامع کرد، فصلی بودن فعالیت های کشاورزی بود. رکود فعالیت های کشاورزی در برخی از فصول سال سبب شد انسان ها تلاش کنند با تولید ابزارها و وسایل دست ساز و مبادله آن با دیگران راهی جدید برای تامین معاش بیابند.

وجود مواد اولیه ارزان در هر منطقه از دلایل عمده ای بود که مردم را به این کار تشویق می کرد. بی تردید تولیدات جوامع نخستین از کیفیت بالایی برخوردار نبودند، اما با ازدیاد جمعیت و شکل گیری شهرها این تولیدات نیز راه تکامل پیمود، چرا که شهر جایی است که در آن بازرگانان به هم می رسند و کالاهای مادیف فکری و فرهنگی خود را باهم مبادله می کنند، در نتیجه عقل و اندیشه انسان رشد یافته و ابتکارات زمینه ظهور می یابند، در شهر است که عده ای فارغ از غم نان به فکر ایجاد علم و ادبیات و فلسفه و هنر می افتند، زیرا می دانند برزگری هست که به تولید مواد غذایی می پردازد. پیشرفت جوامع و رشد فکری و فرهنگی و اقتصادی انسان ها در تکامل صنایع دستی تاثیری به سزا داشت. مردم هر منطقه باتوجه به شرایط اقلیمی، مواد در دسترس، شرایط اجتماعی و فرهنگی و باتوجه به نیازهای مادی و معنوی شان جلوه ها و اشکال متنوع ی از دست ساخته ها را عرضه کردند. حتی وسایلی که برای مرکب خویش استفاده می کردند (چون زین و افسار و یراق و غیره) همگی ساخته دست بودند.

• قابل عرضه در سراسر جهان : ایرانی های بسیار زیادی هستند که در کشورهای خارجی زندگی می کنند و اگر یکی از صنایع دستی ایرانی را داشته باشند بسیار خوشحال می شوند. تولیدکنندگان بسیاری برخی از کالاهای دستی که از جمله صنایع ایرانی به شمار می رود را به کشورهای دیگر ارسال می کنند تا افراد آنها را خریداری کنند و مشتریان زیادی هم در خارج از کشور برای این صنایع وجود دارد. بر همین اساس باید بدانید یکی از ویژگی های دیگری که صنایع ایرانی دارد این است که شما می توانید آنها را به کشورهای متفاوتی ارسال کنید و مشتریان بیشتری به دست آورید.

واژه «صنایع دستی» مفهومی مدرن و متعلق به دنیای کنونی است. دوره مدرنیته با انقلاب صنعتی در حدود سال ۱۸۰۰ میلادی در کشورهای اروپایی آغاز شد. پیش از این دوران واژه ای بعنوان صنایع دستی وجود نداشت، زیرا آنچه که امروزه از آن با عنوان صنایع دستی یاد می شود در گذشته صنعت رایج زمان بوده و صنعتی دیگر جز آن وجود نداشته است. اطلاق صفت دستی به صنایع مرسوم گذشته و شکل گیری واژه صنایع دستی با ظهور صنایع جدید و تکنولوژی ماشینی پدیدار می شود. بنابراین لازم است برای درک بهتری از تعریف این واژه آن را در رابطه با صنایع دیگر مقایسه کرد.

• صنایع سبک(light industries): صنایع سبک در مقایسه با صنایع سنگین نیازمند تجهیزات و سرمایه کمتر و نیز نیروی انسانی با تخصص پایین تر است. این نوع صنایع حد فاصل صنایع سنگین و کوچک قرار دارند و لازمه بهره گیری از آنها، استفاده از ماشین آلات خودکار و نیمه خودکار است. مانند صنایع نساجی، چرم، پوست، صنایع غذایی، وسایل الکتریکی و نظایر آن.
• صنایع کوچک (Small scale industries): صنایع کوچک بیشتر حالت کارگاهی دارد تا کارخانه ای و علاوه بر قابلیت استقرار در شهرها، قابلیت استقرار در روستاها را نیز داراست. در مقایسه با صنایع سبک، نیروی انسانی و تجهیزات و وسایل کمتری نیاز دارد و محتاج سرمایه گذاری های زیاد نیست. در این رشته از صنعتف بخشی از کار تولید توسط ماشین و قسمتی دیگر توسط نیروی بدنی کارگران انجام می شود. نظیر صنایع بلوک زنی، تراشکاری، پلاستیک سازی، عینک سازی و مانند آن.

صنایع دستی (Handicraft industries): از نظر لغوی اصطلاح صنایع دستی دارای مفهوم واحدی نیست و تاکنون تعاریف متعددی از آن ارائه شده است. دائره المعارف بریتانیا صنایع دستی را جز صنایعی می داند که مهارت، ذوق و اندیشه انسان در تولید آن نقش اساسی دارد. در گزارش مدیریت طرح و برنامه سازمان صنایع دستی ایران نیز صنایع دستی چنین تعریف شده است: “صنایع دستی به آن رشته از صنایع اطلاق میشو که تمام یا قسمتی از مراحل ساخت فراورده های آن با دست انجام شده و در چهارچوب فرهنگ و بینش های فلسفی و ذوق و هنر انسان های هر منطقه، باتوجه به میراث قوی آنان ساخته می شود”.

اما در تازه ترین و بهترین تعاریف از صنایع دستی چنین آمده است: “صنایع دستی به بخشی از هنر – صنعت گفته می شود که با بهره گیری از مواد اولیه بومی و انجام کار اساسی به کمک دست و افزار دستی محصولاتی ساخته می شد که در هر واحد آن ذوق هنری و خلاقیت فکری صنعتگر سازنده به نحوی تجلی یافته و همین عامل تمایز آن از صنایع ماشینی است؛ مانند منبت کاری، قالی بافی، زری بافی و نظایر آن (همان)”.

ویژگی های صنایع دستی

باتوجه به تعریفی که در بالا از صنایع دستی ارائه شد می توان چند ویژگی عمده را برای آن بر شمرد: امکان تامین قسمت عمده مواد اولیه از منابع داخلی، بطور مثال صنعت دستی معرق کاری بطور عمده با استفاده از چوب درختان مختلف ساخته می شود. اما گاهی برای زیبایی بیشتر از قطعات صدف، استخوان و عاج در تزیین آن استفاده می شود. تامین چوب بعنوان ماده اصلی و عمده این هنر در داخل ایران به راحتی امکان پذیر است اما عاج را لزوما باید از کشورهای دیگر تهیه کرد. ولی این سبب نمی شو که به سبب استفاده از قطعات عاج در هنر معرق آن را متعلق به ایران ندانیم.

انجام قسمتی از مراحل اساسی تولید بوسیله دست و ابزار دستی. برای تولید هریک از فراورده های صنایع دستی مراحل متعددی طی می شود، ولی انجام کلیه این مراحل بوسیله دست و ابزارهای دستی الزامی نیست. اگر تنها ۵۰% از مراحل اساسی کار بوسیله دست و ابزارهای دستی انجام شود، محصول تولید شده جز صنایع دستی محسوب می شود. استفاده از پیشرفت زمانه در تولید صنایع دستی محدود به زمان ما نیست. چنانچه گذشتگان با اختراع چرخ سفالگری آن را رد نکرده و برای گذر از مرحله تولیدات خام دستانه و تولید سفال هایی زیباتر و بادوام تر از آن بهره بردند. امروزه نیز درتولید صنایع چوبی مثل خاتم، معرق و منبت در مراحل اولیه، آماده سازی چوب مورد نظر با استفاده از اره برقی صورت می گیرد. اما سایر مراحل با استفاده از دست ابزارهای دستی تولید میشود. تاثیر اندیشه خلاق انسان در تولید و شکل بخشیدن به محصولات و امکان ایجاد تنوع و پیاده کردن طرح های مخلتف در مرحله ساخت این محصولات داشتن بار فرهنگی با استفاه از طرح های اصیل و بومی و سنتی به نحوی که معرف فرهنگ، هنر و تمدن آن کشور باشد.

همانند و شبیه نبودن این نوع فراورده های تولیدی. از آنجا که محصولات صنایع دستی با استفاده از دست و گاهی حتی یک محصول مشابه توسط چند تن تولید می شود نمی توان چن محصولات ماشینی یکسانی کامل را در انها مشاهده کرد. بی نیازی به سرمایه گذاری زیاد برای تولید آنها در مقایسه با سایر صنایع ,بالا بون ارزش افزوده آنها در مقایسه با صنایع دیگر, امکان ایجاد و توسعه آنها در مناطق مختلف شهری، روستایی و حتی جوامع عشایری ساخت محصولات دستی از آن جهت که نیاز به تجهیزات اندک داشته و به راحتی با استفاده از دست و یا ابزارهای دستی امکان پذیر است، فضای زیاد نخواسته و لذا به راحتی با استفاده از دست و یا ابزارهای دستی امکان پذیر است، فضای زیادی نخواسته و لذا به راحتی قابلیت استقرار در فضاهای ذکر شده را داراست.

نگاهی گذرا خواهیم داشت به صنایع دستی در ایران

خوشنویسی

خوشنویسی یا زیبانویسی از در تمام فرهنگ ها به چشم می خورد. درایران نیز خوشنویسان مطرح فراوانی بوده اند. رسم الخط فارسی و عربی از ظرفت بالایی برای زیبانویسی برخوردار می باشند خوشنویس علاوه بر نگارش یک متن یک اثر هنری خلق می کند.

قالیبافی

هنر قالیبافی برای ایرانیان کاملا شناخته شده است البته در کشورهای دیگر نیز این هنر دنبال می شود. فرش های نخستین طرح های ساده ایی داشته و در طول زمان طرح های پیچیده تری به آنها افزوده شد.از جمله معروف ترین قالی های ایرانی می توان به قالی کرمان , فرش نایین, فرش اصفهان , قالی قم و فرش تبریز اشاره نمود.

سفالگری

به ظروف ساخته شده با گل , سفال و به شخصی که این کار را انجام می دهد سفالگر گویند. سفال با خاک رس مرغوب بهتر ساخته می شود و انواع مختلفی دارد. برخی برای زیباسازی ظروف سفالی بر روی آن طرح های زیبایی نقاشی می کنند. سفالگری تاریخچه ایی به درازای تمدن بشری دارد.

تذهیب

تذهیب یا طلاکاری به هنری گفته می شود که معمولا در حاشیه کاغذ برای زیباسازی کتب با ارزش مانند کتاب های مذهبی و شهر توسط نقاشان انجام می گردد. ظرح های زر اندود کردن با توجه به نوع کتاب توسط مذهبان انتخاب می گردد.

خراطی

به روش ساخت برخی لوازم کاربردی مانند شمعدان , قلیان, بافور , گهواره و … توسط دستگاه , خراطی گفته می شود. خراط معمولا از ابزار ثابت و مشخصی برای ساخت محصولات استفاده می کند. این هنر هم اکنون نیز در برخی شهرهای کشورمان دنبال می گردد.

گبه بافی

گبه یا قالیچه خرسک به نوعی قالی ضخیم گفته می شود. معمولا طرح های ساده ایی دراین نوع فرش استفاده می گردد. تار و پود ضخیم از جمله ویژگیهای این نوع قالی بشمار می رود. جنس تار و پود گبه از پشم گوسفند و رنگ های استفاده شده در درنگ آمیزی آن طبیعی می باشند.

کاشی معرق

هنر کاشی سازی معرق یا کاشی گل و بوته از هنرهای ایرانی است که در کشورهای دیگر نیز انجام می شود. کاشی معرق از زیبایی و دوام بالایی برخوردار است. شما معمولا در کاشی سازی معرق اشکال هندسی منظم تکرار شونده ایی را مشاهده می نمائید. در بناهای تاریخی و مذهبی بیشتراز این هنر استفاده می گردد.

تابلو نقاشی

نقاشی یکی از نخستین هنرهای بشری بشمار می رود که در گذر زمان تحولات عمده ایی پیدا کرده است. معمولا ساخت تابلو نقاشی تمام فرهنگ ها انجام می گردد. برخی از تکنیک‌های نقاشی عبارتند از : رنگ‌زنی غلیظ , مداد رنگی ,سیاه قلم ,رنگ روغن , پاستل , گواش , مداد سیاه , آبرنگ و لعاب دادن.

تابلو فرش

تابلو فرش معمولا به فرش هایی گفته می شوند که بیشتر جنبه تزئینی دارند و با قاب شدن بر روی دیوار قرار می گیرند. طرح های مورد نظر در نقشه تابلو فرش بیشتر بر اساس : مناظر طبیعی , حیوانات , گل ها , اشخاص , چهره , ترکیبی و نقاشی های مشهور دنیا انتخاب می گردد. شهر تبریز از مهمترین مراکر تولید تابلو فرش در کشور بشمار می رود.

چوقا بافی

به بالاپوش لر های عشایر بختیاری چوقا یا چوخا گفته می شود. چوقا پوششی سیاه و سفید و بلندای آن تا زیر زانو می باشد. چوقا با پوشش رنگی کرم – آبی, کرم – سرمه‌ ای یا کرم – قهوه‌ای نیز تولید می گردد.این پوشش بدون آستین بدست زنان بختیاری از پشم گوسفند تهیه می شود.

سازهای زهی

سازهای زهی به سازهایی گفته می شود که صدای تولید شده از آنها توسط لرزش و ارتعاش سیم های ساز بوجود می آید.این صدا معمولا با ضربه زدن و یا کشیدن آرشه بر روی سیم ها بوجود می آید. از جمله سازهای زهی قدیمی می توان به سنتور , قانون و چنگ اشاره نمود. سازهای جدید امروزی مانند گیتار و ویولن بسیار محبوب می باشند.

چرم

چرم به پوست حیوانات گفته می شود که پی از دباغی آماده می گردد. چرم , بسیار با دوام و منعطف بوده و برای ساخت انواع پوشاک و وسایل استفاده می شود. از جمله محبوب ترین آنا می توان به کاپشن , شلوار , دستکش , کت , کیف و کفش و مصنوعات دیگر اشاره نمود. چرمی که از پوست گاو تهیه می گردد, کاربرد بیشتری دارد.

گلیم بافی

به دست بافته هایی که از پشم حیوانات اهلی (مانند گوسفند) برای زیرانداز تهیه می گردد, گلیم گفته می شود. نکته مهم این است که بر خلاف تصورات برخی مردم, گلیم با زیلو و جاجیم تفاوت دارد. از جمله مهمترین نوع گلیم ها می توان به گلیم ایل شاهسون , گلیم لری , گلیم هرسین, گلیم بلوچ, گلیم خمسه, گلیم سنه, گلیم قشقایی, گلیم افشار, گلیم زرند, گلیم ترکمنی و گلیم مسند عنبران اشاره نمود.

حصیر بافی

حصیر بافی به بافته هایی از الیاف گیاهی گفته می شود که با دست انجام می گردد. از حصیر های بافته شده معمولا به عنوان زیرانداز, سفرهٔ حصیری, انواع سبد و انواع ظرف استفاده می شود. حصیر بافی در شهرهایی مانند شهرهای شمالی و جنوبی که مواد اولیه آن در دسترس است , بیشتر دنبال می گردد.

منبت کاری

منبت کاری یا کنده کاری روی مواد مختلفی انجام می شود. منبت کاری روی چوب از محبوبیت بیشتری در بین علاقه مندان به صنایع دستی برخوردار است. شهر ملایر از مراکز مهم هنر منبت کاری در ایران بشمار می رود. آثار نفیس بسیار زیبایی از این هنر در کشور وجود داشته , که نشان از قدمت آن در کشورمان دارد.

جاجیم بافی

جاجیم گونه ایی زیرانداز دست بافت از نخ‌های رنگی و پشمی یا پنبه‌ای است. معمولا جاجیم را دو رو می بافند و از دو روی آن می توان استفاده نمود. طرح های لوزی و راه راه از مشخصه های بافت زیرانداز جاجیم می باشد. جاجیم در بیشتر روستاهای ایرانی ( در استان های مانند فارس , مازندران , آذربایجان , کردستان, کرمانشاه و لرستان) به سبک اختصاصی خود بافته می شود.

آلات موسیقی

به وسایلی که برای نواختن استفاده می شود آلات موسیقی گفته می شود. این ابزار تنوع زیادی داشته و هر کدام در شاخه هنری موسیقی بصورت تخصصی استفاده می گردد. برخی از آنها عبارتند از: تار, تنبور, رباب, کمانچه, گیتار , ویولن, سرنا, دف, تنبک (ضرب) , نی و …

سازهای بادی

سازهای بادی قدمتی به درازای تاریخ بشر دارد. سازهای بادی اولیه از استخوان حیوانات و دست سازهای ابتدایی ساخته شده. البته با گذر زمان در ساخت سازهای بادی ابداعات جدیدی صورت گرفته و هم اکنون شاهد ابزارهای نوعی از این آلات موسیقایی هستیم. سازهای بادی به دو نوع چوبی (ساکسوفون, فلوت ریکوردر, فلوت, ابوا, کلارینت, فاگوت) و برنجی(هورن, ترومپت, ترومبون, توبا) تقسیم بندی شده اند.

گیوه بافی

گیوه بافی از صنایع دستی قدیمی ایرانی بشمار می رود. این هنر بقدری محبوب است که هنوز در برخی شهرهای کشورمان دنبال می گردد. در گیوه بافی چهار مرحلهٔ چرم‌ سازی, رویه‌بافی, تخت‌کشی و گیوه‌ دوزی وجود دارد. هم اکنون بسیاری از مردم شهرها و روستا ها از گیوه استفاده کاربردی می کنند. هنرمندان با ذوق از طرح های زیبایی برای جذابیت بیشتر بر روی گیوه استفاده می کنند.

معرق شیشه

معرق شیشه هنری بسیار زیباست که از کنار هم قرار دادن شیشه های رنگی ساده , بافت دار و تراش دار با مفتول های فلزی ساخته می شود. با نگاهی به تزئین درها , پنجره ها و لوروسی های قدیمی هنر معرق شیشه را به بهترین شکل مشاهده خواهید نمود. زیبایی اشکال هندسی در تمامی طرح های معرق شیشه قابل مشاهده است. در ساخت و تزئین بناهای دوران صفویه و قاجار از هنر معرق شیشه بسیار استفاده شده است.

Definition of Handicrafts

Making handicrafts and using them as a symbol of a specific culture was started from many years ago. However, these days technology has changed the meaning of everything and this change has affected the handicrafts. All handicrafts have a universal definition with some common features which show similarities among people of different regions.

Definition of Handicrafts

From early years of life, human tried to make different things to help them live, defend and hunt. Then, making pottery dishes was popular to help them eat. Later, by more focus on agriculture and animals, human could find metals to develop companies to fulfill their needs in construction. After passing all these long years, more attention was paid to culture and art to make different things by hand and use them as a way to earn money. All in all, in 1800 with Industrial Revolution in European countries, the word “handicrafts” emerged. Britannica Encyclopedia defines handicraft as an industry which needs hands to make all or some parts of a product and is based on the culture, attitude and art of people in each region by a focus on their strong inherit. The main difference of handicrafts with other products is the art and creativity of the producer to make new designs.

Features of Handicrafts

Handicrafts in different cities and cultures are different but generally all of them have some common features:
• Handicrafts are made based on the common materials in a region. For example, Moaragh (marquetry) uses wood which is very accessible in Iran; so this art has been popular in different parts of Iran.
• Handicrafts are made by hand. It does not mean that you are not allowed to use machines to make handicraft; but when half of the process of making a product is done by hand, it is considered as a handicraft.
• Handicrafts are dependent on creative thinking of human in different stages. The whole process of making handicrafts needs innovation of human to have a difference with previous designs.

Buying Handicrafts

When you look at handicrafts, you can understand a lot of things about culture of people in different places. Their enthusiasm and skill to make something special by using some accessible materials in their living area distinguishes different tribes from each other. Nowadays, by the advent of technology, it is very easy to buy and see different types of handicrafts from all over the world. Also, BazareMina online Market tries to provide an opportunity for all people to order every type of handicrafts of Iran, especially Isfahan with the best quality.