چاروق دوزی هنر کهن ایران زمین

چاروق دوزی چیست؟

چاروق دوزی یکی از صنایع دستی اصیل و بسیار قدیمی ایران است که خاستگاه آن شهر زنجان بوده و از نظر شکل ظاهری شبیه به گیوه می باشد. چاروق، همان پاپوش است. گاهی به این کلمه، نام‌ “چاروق” یا “چارغ” هم گفته می شود.  وقتی به این صنایع دستی اصیل نگاه می کنید شما را به یاد پاپوش چوپانان در روستاهای مختلف در دوران گذشته می‌اندازد. زمانی که هنوز صنعت کفش در شهرهای ایران گسترش پیدا نکرده بود، بسیاری از مردمان محلی به صورت دست ساز برای خود گیوه و پاپوش درست می‌کردند. چاروق هم یکی از این پاپوش ها است که به شهر زنجان نسبت داده شده است.

چاروق دوزی در شهر زنجان، قدمتی دیرینه دارد. اگر به زنجان سفر کنید و از بازارهای قدیمی در خصوص بازار کفاشان شهر دیدن نمایید، ردپایی از چاروق و انواع پاپوش که جزو صنایع دستی این شهر هستند را حتماً پیدا می کنید. از زمانی که صنعت کفش متحول شد، صنایع دستی چاروق زنجان هم به تدریج کمرنگ و کمرنگ تر شد. در جامعه امروزی در شهر زنجان به سختی می‌توانید کارگاهی را پیدا کنید که هنوز به هنر چاروق دوزی مشغول است.

کارگاه های چاروق دوزی در شهر زنجان رونق بسیار خوبی داشتند و استادکارانی که در این حوزه فعالیت می کردند می توانستند شاگردان حرفه ای زیادی را آموزش دهند و همین کارگاه ها به تدریج بیشتر و بیشتر شدند.با ورود ماشین آلات جدید و تولید انواع کفش های جدید با گذشت سال‌ها، امروز شاهد آن هستیم که اکثر کارگاه‌ های چاروق دوزی تعطیل شده اند و صاحبان آنها به کسب و کارهای مشابه با صنعت کفش و پاپوش روی آورده اند.

چاروق دوزی، هم یک صنعت هنری است و هم می‌توان از آن کسب درآمد کرد. تمام شهرهای ایران به خاطر صنایع دستی بومی خود، به نوعی شهرت دارند. زنجان هم می ‌تواند از این هنر به نوعی بهره ببرد. دوخت انواع پاپوش و ارائه آن برای توریست ها و گردشگران می تواند به یک منبع درآمد زا تبدیل گردد. وقتی از رشته‌های سیم گلابتون با درخشش منحصر به فرد برای دوخت چاروق استفاده می شود، جنبه زیبایی شناسی این صنایع دستی بیشتر جلوه می کند.

از دیگر مواد اولیه که برای چاروق دوزی به کار می رود شامل یک فنر فلزی از جنس آهن است که در فاصله بین پاشنه و پنجه در این پاپوش نصب می شود تا امروز از خمیدگی آن جلوگیری کند. برای دوخت چاروق در قسمت پاشنه از مواد اولیه چوب استفاده می شود. پاشنه، ارتفاع ۳ تا ۴ سانتی متر دارد و می تواند کوچک یا بزرگ باشد. پارچه های تهیه شده از الیاف ابریشم، نخ گلابتون یا پارچه های مخملی برای رویه چاروق به کار می روند.یکی از پرکاربردترین مواد اولیه برای چاروق دوزی، سیم گلابتون است. نام سیم گلابتون را در صنعت زری بافی هم بارها شنیده‌اید. سیم گلابتون درخشش خاصی دارد و برای اینکه جلوه بی نظیری برای صنایع دستی به وجود بیاید از آن استفاده می شود. مواد دیگری که در این هنر به کار می روند شامل نخ ابریشم هستند. رنگ های قرمز، آبی، زرد و سفید برای نخ های ابریشمی بسیار پرطرفدار بوده و می تواند محصولات چاروق دوزی را بسیار زیباتر سازند.

اگر به مدل های اجرا شده از صنعت چاروق دوزی در زنجان نگاه کنید، آنچنان جذاب و خیره کننده هستند که گاهی فراموش می کنید این صنایع دستی متعلق به یکی از شهرهای ایران می باشد. صنایع دستی چاروق را می توانید در فروشگاه های آنلاین صنایع دستی یا مغازه های صنایع دستی شهر زنجان پیدا کنید. زیبایی‌های این پاپوش ها توصیف ناپذیر هستند. مدل های متنوعی از انواع چاروق در بازار وجود دارد. فقط کافیست که به سلیقه خود، یکی از آنها را انتخاب کنید. به عنوان یک هنر دستی درآمدزا، چاروق دوزی اگر با خلاقیت همراه باشد به سرعت می تواند جای خود را در میان مشتریان بازار هدف باز کند. خلاقیت در طراحی انواع چاروق، استفاده از لوازم تزئینی یا طرح های جدید محبوبیت این صنایع‌ دستی را دو چندان می کنند. اگر چه صنعت چاروق در زنجان بسیار کم رنگ تر شده است، اما با یک حساب و برنامه‌ریزی دقیق می‌توان رونق را به این صنایع دستی بازگرداند.

صنایع دستی چاروق دوزی در رنگ ها و طرح های متنوع همیشه مشتریان خاص خود را داشته است. از این پاپوش ها برای داخل منزل یا هدیه دادن به راحتی می توانید استفاده کنید. لازم نیست چاروق را بپوشید و در خیابان رفت و آمد کنید؛ همین که از این پاپوش ها به عنوان کفش رو فرشی استفاده کنید، جذابیت خاصی دارد و احساس خوشایندی را به شما منتقل خواهد کرد. زیباترین طرح و نقش ها برای چاروق دوزی استفاده می شود. اشکال هندسی، دوخت طرح بته جقه و دوخت های زیگزاگ و پیوسته موجب زیباتر شدن رویه انواع چاروق می شوند.

چاروق دوزی در ایران

چاروق دوزی در ایران یک صنعت شناخته شده است که متأسفانه مورد کم لطفی های قرار گرفته است. چاروق به نوعی پاپوش رنگارنگ گفته می شود. خاستگاه این صنایع دستی زیبا، شهر زنجان است اما می توان نمونه هایی از آن را در استان خراسان شمالی هم مشاهده کرد. صنایع دستی چاروق و دوخت انواع پاپوش های رنگی جزو سوغات این شهرها محسوب می‌شوند. مطالعات تاریخی و تحقیقات نشان داده که این هنر به دوران ساسانیان باز می گردد. همانند سایر صنایع دستی، هنر و صنعت چاروق هم در دوره صفویان رونق زیادی پیدا کرد. لوازم و وسایل مورد نیاز برای چاروق دوزی بسیار به لوازم صنعت کفش شباهت دارد. برای تهیه چاروق از نخ گلابتون، نخ ابریشم و چرم استفاده می شود. سبک تهیه و دوخت انواع چاروق در شهرستان زنجان یا سایر شهرهایی که این هنر را دنبال می‌کنند متفاوت است. اهمیت این صنایع دستی به اندازه ‌ای است که در فهرست میراث فرهنگی به ثبت رسیده است.

اگر به شهر زنجان سفر کنید می توانید چاروق دوزی را به عنوان سوغات مخصوص این شهر خریداری کنید. در جامعه امروزی که صنایع دستی جایگاه ویژه‌ای دارند، انواع پاپوش چاروق هم جایگاه خوبی دارد. خانم ها بخصوص به این صنایع دستی رنگارنگ بسیار علاقه مند هستند. رنگ های جذاب و هیجان آور که برای چاروق به کار می روند نظر هر مخاطب را به خود جلب می کنند. اگر بتوان این هنر را زنده نگه داشت، کارگاه های تهیه چاروق می توانند به عنوان یک منبع درآمد زا در گروه کسب و کارهای صنایع دستی گسترش پیدا کنند.